Λινάρι

Παραγωγή λιναριού στην ΕΕ

Το λινάρι, γνωστό και ως λιναρόσπορος, είναι ένα φυτό που καλλιεργείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τις ίνες και τους σπόρους του. Αποτελεί βιώσιμη πηγή πρώτων υλών για διάφορες βιομηχανίες, όπως οι βιομηχανίες κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, τροφίμων και άλλων τομέων της βιοοικονομίας. Η καλλιέργεια λιναριού στην ΕΕ επικεντρώνεται κυρίως στη δυτική και βόρεια Ευρώπη, με τη Γαλλία, το Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες να είναι οι κύριοι παραγωγοί.

Κατά την τελευταία δεκαετία η έκταση που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια λιναριού στην ΕΕ έχει αυξηθεί σημαντικά, κυρίως λόγω συνθηκών της αγοράς. Από το 2014 έως το 2024 η συνολική έκταση που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια κλωστικού λιναριού στην ΕΕ έχει υπερδιπλασιαστεί, από τα 80 000 εκτάρια (ha) στα 182 000 εκτάρια.

Καλλιέργεια λιναριού και επεξεργασία των ινών

Καλλιέργεια

Το λινάρι σπείρεται συνήθως στις αρχές της άνοιξης, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Πρόκειται για μια σχετικά ταχέως αναπτυσσόμενη καλλιέργεια, με περίοδο βλάστησης περίπου 100 ημερών στην ΕΕ, ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος. Το φυτό φτάνει σε ύψος περίπου ενός μέτρου. Μετά από μια σύντομη περίοδο ανθοφορίας, το λινάρι συγκομίζεται με την αφαίρεση ολόκληρου του βλαστού από τη γη, αντί του θερισμού. Η τεχνική αυτή εξασφαλίζει μακρές ίνες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Μούσκεμα

Αφότου οι βλαστοί αφαιρεθούν από τη γη, τοποθετούνται προσεκτικά σε σειρές επί του χωραφιού και αφήνονται εκεί για αρκετές εβδομάδες ώστε να αποσυντεθούν με φυσικό τρόπο, ενώ αναστρέφονται τακτικά. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται μούσκεμα και αποσκοπεί στη διάσπαση της πηκτίνης, που κρατάει τις ίνες και το ξυλώδες τμήμα του βλαστού ενωμένα.

Αποφλοίωση

Το μούσκεμα επιτρέπει την εξαγωγή των μακρών ινών από τον βλαστό. Οι μουσκεμένοι βλαστοί υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία σε μονάδα αποφλοίωσης. Τα ξυλώδη τμήματα του βλαστού θραύονται μηχανικά για την εξαγωγή των ινών. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, όλα τα μέρη των φυτών (μακρές ίνες, βραχείες ίνες, σπόροι, θρύμματα λιναριού, νιφάδες, σκόνη) διαχωρίζονται και συλλέγονται για περαιτέρω επεξεργασία.

Χρήσεις του λιναριού

Το λινάρι και τα προϊόντα του συμβάλλουν στη βιοοικονομία και χρησιμοποιούνται σε διάφορους κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

Υφαντικές ύλες
Οι μακρές ίνες του λιναριού χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του λινού υφάσματος, ενός υφάσματος υψηλής ποιότητας για ρούχα, οικιακά κλωστοϋφαντουργικά είδη και βιομηχανικές εφαρμογές. Μετά την αποφλοίωση, οι μακρές ίνες υποβάλλονται σε διαδικασία χτενίσματος, νηματοποίησης και ύφανσης για τη δημιουργία του υφάσματος.
Τρόφιμα
Οι λιναρόσποροι αποτελούν πλούσια πηγή ωμέγα-3 λιπαρών οξέων και διατροφικών ινών. Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προϊόντων διατροφής, όπως ψωμιού, δημητριακών για πρωινό και συμπληρωμάτων διατροφής. Οι λιναρόσποροι μπορούν να πιεστούν για την εξαγωγή λινελαίου, το οποίο είναι βρώσιμο έλαιο πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.
Προϊόντα βιολογικής προέλευσης
Οι βραχείες ίνες υπόκεινται σε περαιτέρω μεταποίηση για την παραγωγή άλλων υλικών βιολογικής προέλευσης. Οι ίνες λιναριού μπορούν να αντικαταστήσουν τις υαλοΐνες σε σύνθετα υλικά από πλαστικό τα οποία χρησιμοποιούνται για καταναλωτικά αγαθά ή στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Οι βραχείες ίνες χρησιμοποιούνται επίσης για τη δημιουργία σύνθετων επίπλων ή για μονωτικούς τάπητες για κατοικίες.
Το λινέλαιο έχει ιδιότητες σχηματισμού πολυμερών, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για χρήση ως βερνίκι και χρήση σε ελαιοχρώματα και στην παραγωγή λινοτάπητα.
Ζωοτροφές
Το άλευρο λιναρόσπορου είναι παραπροϊόν της εξαγωγής λινελαίου, το οποίο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή. Οι λιναρόσποροι από το κλωστικό λινάρι χρησιμοποιούνται ως φυσική πηγή πρωτεϊνών και ενέργειας στις ζωοτροφές.

Το λινάρι στην ΚΓΠ

Στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), οι γεωργοί που καλλιεργούν λινάρι είναι επιλέξιμοι για άμεσες ενισχύσεις. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιλέξουν να χορηγήσουν πρόσθετη στήριξη, είτε σχεδιάζοντας οικολογικά προγράμματα που μπορεί να ωφελήσουν την καλλιέργεια λιναριού είτε υπό μορφή συνδεδεμένης εισοδηματικής στήριξης. Για την περίοδο προγραμματισμού 2023-2027, η Πολωνία προσφέρει συνδεδεμένη στήριξη αυτού του είδους στους καλλιεργητές λιναριού.

Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να μοιράζονται με την Επιτροπή στοιχεία της αγοράς σχετικά με τις τιμές των προϊόντων και την παραγωγή λιναριού. Η Επιτροπή χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές για την παρακολούθηση, την ανάλυση και τη διαχείριση της αγοράς.

Σε περίπτωση διαταραχής της αγοράς, η Επιτροπή μπορεί να προσφέρει ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση ινών λιναριού, με σκοπό τη σταθεροποίηση των αγορών και την εξασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τον γεωργικό πληθυσμό [άρθρο 17 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013].

Συμβολή του λιναριού στη βιώσιμη γεωργία

Περιβάλλον: το λινάρι εντάσσεται με επιτυχία στις ορθές και βιώσιμες γεωργικές πρακτικές. Έχει μικρή ανάγκη για λιπάσματα, ποτίζεται με τη βροχή και πρέπει να καλλιεργείται με αμειψισπορά σε διαστήματα 6-7 ετών. Η καλλιέργειά του βελτιώνει τη δομή του εδάφους λόγω των ριζών του και της περιορισμένης εξάντλησης του εδάφους και έχει μικρότερο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα σε σύγκριση με άλλες συνήθεις αροτραίες καλλιέργειες.
Κοινωνία: ειδικά η παραγωγή και η πρωτογενής μεταποίηση του λιναριού παρέχουν θέσεις εργασίας στις αγροτικές περιοχές. Η νηματοποίηση και η ύφανση πραγματοποιούνται κυρίως σε τρίτες χώρες, αλλά η ικανότητα μεταποίησης αναπτύσσεται εκ νέου στην ΕΕ, αυξάνοντας τις ευκαιρίες απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές.
Οικονομία: η καλλιέργεια λιναριού συμβάλλει σε ένα βιώσιμο γεωργικό εισόδημα, ενώ παρέχει πολύτιμους πόρους για τη βιοοικονομία.

Νομική βάση

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/2115 σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τις χώρες της ΕΕ στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ).

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων.

Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2017/1185 για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τις κοινοποιήσεις στην Επιτροπή πληροφοριών και εγγράφων.